Gordelroos is een pijnlijke en veelvoorkomende huidaandoening die wordt veroorzaakt door het varicella-zoster-virus. Dit is hetzelfde virus dat waterpokken veroorzaakt. Na een eerdere infectie met waterpokken blijft het virus inactief in het lichaam aanwezig, vaak jarenlang. Wanneer het immuunsysteem verzwakt raakt, kan het virus opnieuw actief worden en gordelroos veroorzaken. In dit uitgebreide artikel lees je alles over gordelroos: wat het is, hoe je het herkent, hoe het ontstaat, hoe lang het duurt en wat je kunt doen om klachten te verlichten. Ook komen behandelingen, preventieve maatregelen en tips aan bod om de kans op gordelroos te verkleinen.
Wat is gordelroos?
Gordelroos, ook bekend als herpes zoster, is een aandoening die wordt veroorzaakt door de heractivatie van het varicella-zoster-virus. Dit virus blijft na een waterpokkeninfectie sluimerend aanwezig in de zenuwcellen. Gordelroos komt vooral voor bij mensen ouder dan 50 jaar, maar kan op elke leeftijd ontstaan. De aandoening wordt gekenmerkt door een pijnlijke huiduitslag, vaak in een bandvormig patroon langs één kant van het lichaam. De uitslag gaat gepaard met jeuk, brandende pijn en kleine met vocht gevulde blaasjes.
Hoe krijg je gordelroos?
Gordelroos ontstaat niet doordat je het van iemand anders krijgt, maar door een heractivatie van het varicella-zoster-virus in je eigen lichaam. Dit virus wordt opnieuw actief wanneer het immuunsysteem verzwakt raakt. Factoren die dit proces kunnen uitlokken zijn stress, ziekte, bepaalde medicijnen of een medische behandeling zoals chemotherapie. Ook een verzwakt immuunsysteem door ouderdom kan een belangrijke rol spelen. Hoewel het niet direct van persoon op persoon overdraagbaar is, kunnen mensen die nog nooit waterpokken hebben gehad wel besmet raken met het virus als ze in contact komen met de vochtige blaasjes van iemand met gordelroos. Zij krijgen dan echter waterpokken en niet gordelroos.
Hoe begint gordelroos?
De eerste symptomen van gordelroos zijn vaak subtiel, maar duidelijk herkenbaar. Het begint meestal met een tintelend, brandend of jeukend gevoel op een specifiek deel van de huid. Deze symptomen worden vaak gevolgd door pijn, die scherp of stekend kan aanvoelen. Binnen enkele dagen verschijnt een rode uitslag die zich beperkt tot een specifiek gebied langs een zenuwbaan, meestal aan één kant van het lichaam. Vervolgens ontwikkelen zich kleine blaasjes gevuld met helder vocht. Dit patroon is typisch voor gordelroos en daarmee is de diagnose snel gesteld.
Hoe ziet gordelroos eruit?
De kenmerkende huiduitslag bij gordelroos begint met roodheid en kleine bultjes. Binnen een dag of twee veranderen deze bultjes in blaasjes gevuld met vocht. De blaasjes liggen vaak dicht bij elkaar in een lintvormig patroon langs de zenuwbaan. Na enkele dagen drogen de blaasjes op en vormen zich korstjes. De huiduitslag beperkt zich meestal tot één kant van het lichaam en komt vaak voor op de romp, maar kan ook op andere plekken ontstaan, zoals het gezicht, de nek of zelfs rondom een oog. In zeldzame gevallen kunnen complicaties optreden, zoals een langdurige zenuwpijn die bekendstaat als postherpetische neuralgie.
Hoe lang duurt gordelroos?
De actieve fase van gordelroos, waarin de uitslag zichtbaar is, duurt meestal 2 tot 4 weken. Gedurende deze periode geneest de huiduitslag vanzelf. De pijn die met gordelroos gepaard gaat, kan echter langer aanhouden, soms maanden of zelfs jaren. Dit wordt postherpetische neuralgie genoemd en komt vaker voor bij mensen ouder dan 60 jaar. Een snelle start van de behandeling van gordelroos kan de kans op langdurige pijn aanzienlijk verminderen. Als je gordelroos vermoedt en je ervaart veel pijn, bezoek dan op korte termijn de huisarts om erger te voorkomen.
Is gordelroos besmettelijk?
Gordelroos zelf is niet direct besmettelijk, maar het vocht in de blaasjes bevat het varicella-zoster-virus. Mensen die nog nooit waterpokken hebben gehad, kunnen via direct contact met deze blaasjes besmet raken en waterpokken krijgen. De besmettelijkheid verdwijnt zodra de blaasjes indrogen en korstjes vormen. Om besmetting te voorkomen, is het belangrijk om de huiduitslag af te dekken en nauw contact met kwetsbare personen, zoals zwangere vrouwen of mensen met een verzwakt immuunsysteem, te vermijden.
Hoe ontstaat gordelroos?
Gordelroos ontstaat wanneer het varicella-zoster-virus, dat inactief in je lichaam aanwezig is, opnieuw actief wordt. Dit gebeurt meestal wanneer je immuunsysteem verzwakt is. Oorzaken hiervan kunnen zijn:
Fysieke uitputting: Een slechte algemene gezondheidstoestand of langdurige vermoeidheid kunnen bijdragen aan een heractivatie van het virus.
Stress: Chronische stress onderdrukt het immuunsysteem en kan een trigger zijn voor gordelroos.
Ouderdom: Naarmate je ouder wordt, neemt de activiteit van je immuunsysteem af, waardoor het virus makkelijker kan heractiveren.
Medische aandoeningen: Ziekten zoals kanker of HIV kunnen het immuunsysteem verzwakken.
Medicatie: Behandelingen met chemotherapie of corticosteroïden verhogen het risico.
Wat te doen tegen gordelroos?
Hoewel gordelroos vanzelf geneest, kun je verschillende stappen ondernemen om de klachten te verlichten en complicaties te voorkomen:
- Medicatie
Antivirale medicijnen, zoals aciclovir, valaciclovir of famciclovir, remmen de vermenigvuldiging van het virus en verkorten de duur van de symptomen. Voor een optimaal effect is het belangrijk om binnen 72 uur na het ontstaan van de uitslag met de behandeling te beginnen. - Pijnbestrijding
Paracetamol of ibuprofen kan helpen tegen milde tot matige pijn. Bij hevige pijn kan een arts sterkere pijnstillers of zelfs specifieke zenuwmedicatie, zoals gabapentine, voorschrijven. - Huidverzorging
Houd de huid schoon en droog om infecties te voorkomen. Vermijd het openkrabben van blaasjes en gebruik eventueel een verzachtende lotion of aloëveragel om de huid te kalmeren. Verkoelende kompressen kunnen ook verlichting bieden. - Huismiddeltjes
Grootmoeders tips, zoals havermoutbaden, kunnen jeuk verminderen en de huid kalmeren. Gebruik lauwwarm water en voeg een handvol fijngehakte havermout toe. Ook een theecompress van kamille kan ontstekingen helpen verminderen. - Voeding en levensstijl
Een gezond dieet rijk aan vitamines, mineralen en antioxidanten kan het immuunsysteem versterken. Denk aan groenten, fruit, noten en volkorenproducten. Vermijd daarnaast stress en zorg voor voldoende rust en slaap om het herstel te bevorderen.
Hoelang duurt gordelroos?
De meeste mensen herstellen binnen 2 tot 4 weken, maar de duur van gordelroos verschilt per persoon. Bij gezonde volwassenen verloopt het herstel vaak sneller dan bij mensen met een verzwakt immuunsysteem. In sommige gevallen kan postherpetische neuralgie de pijn echter veel langer laten aanhouden. Deze complicatie komt vooral voor bij ouderen en mensen met een zwakke weerstand. Een snelle behandeling met antivirale medicijnen kan de kans op langdurige klachten verkleinen.
Preventie van gordelroos
Hoewel gordelroos niet altijd te voorkomen is, zijn er wel stappen die je kunt nemen om het risico te verkleinen.
Vaccinatie
Voor mensen boven de 50 jaar is een vaccin beschikbaar dat het risico op gordelroos en postherpetische neuralgie aanzienlijk vermindert. Het vaccin wordt sterk aanbevolen, vooral voor mensen met een verhoogd risico.
Gezonde levensstijl
Eet gezond, beweeg regelmatig en zorg voor voldoende slaap. Vermijd overmatige stress en neem tijd voor ontspanning.
Weerstand versterken
Zorg voor een goede weerstand door voedingsmiddelen te eten die rijk zijn aan vitamine C, zoals citrusvruchten, paprika’s en kiwi’s. Ook zinkrijke producten, zoals noten en vis, ondersteunen je immuunsysteem.
Wanneer naar de dokter?
Het is belangrijk om contact op te nemen met een arts als je vermoedt dat je gordelroos hebt, vooral in de volgende situaties:
- De uitslag bevindt zich rond je ogen of gezicht. Dit kan ernstige complicaties veroorzaken, zoals oogschade.
- De pijn is hevig en moeilijk te verdragen.
- Je hebt een zwak immuunsysteem door ziekte of medicatie.
- Je bent zwanger of hebt een andere medische aandoening waarbij extra voorzichtigheid geboden is.
Een snelle diagnose en behandeling met antivirale medicijnen kunnen complicaties helpen voorkomen en de duur van de klachten verkorten.
Conclusie
Gordelroos is een vervelende, maar meestal tijdelijke aandoening die ontstaat door een heractivatie van het varicella-zoster-virus. Het begint vaak met pijn en huiduitslag, gevolgd door blaasjes die in een bandvormig patroon langs een zenuwbaan ontstaan. Hoewel de meeste mensen binnen enkele weken herstellen, kunnen de pijnklachten in sommige gevallen langer aanhouden. Door gezond te leven, stress te vermijden en bij de eerste symptomen een arts te raadplegen, kun je de impact van gordelroos beperken. Vaccinatie biedt extra bescherming tegen deze aandoening en wordt vooral voor mensen boven de 50 jaar aanbevolen.
